Relacja z Finału projekty
Zostań częścią Archiwum Społecznego Osiedla Milica!
Masz stare zdjęcia lub dokumenty z czasów powstania Milicy do lat 90.?
A może znasz ciekawe opowieści o tym miejscu?
Podziel się z nami tymi materiałami i pomóż zachować tę historię dla przyszłych pokoleń.
Szczegóły i kontakt:
Tel.:+48 510 850 968
e-mail:
Opis projektu
Osiedle Milica w Skarżysku-Kamiennej to wyjątkowe świadectwo historii zimnej wojny – projekt urbanistyczny o charakterze obronnym, zaprojektowany z myślą o bezpieczeństwie strategicznym i potrzebach społecznych. Dziś chcemy przybliżyć jego historię i znaczenie – zwłaszcza młodym mieszkańcom, którzy często nie znają przeszłości miejsca, w którym żyją.
Historia i założenia osiedla
Budowę osiedla Milica rozpoczęto w 1950 roku. Na niemal 40 hektarach powstało 89 bloków mieszkalnych oraz 16 budynków użyteczności publicznej. Projekt miał charakter wzorcowy – był częścią przygotowań władz PRL do potencjalnego konfliktu zbrojnego z państwami zachodnimi, w tym wojny atomowej.
Milica była zaplanowana jako osiedle obronne dla pracowników zakładów zbrojeniowych Mesko, którzy w razie wojny mieli utrzymać produkcję wojskową jak najdłużej. Architektura i urbanistyka osiedla podporządkowane były koncepcjom obronności:
- Osiedle tworzy zamknięty teren przypominający twierdzę – z ograniczoną liczbą wyjść, co ułatwiało kontrolę i obronę.
- Budynki rozmieszczono tak, by z jednej pozycji można było prowadzić skuteczny ostrzał – nawet w kierunku drogi krajowej nr 7.
- Dachy bloków były spadziste – według jednych teorii miały umożliwiać zsuwanie się bomb, według innych – utrudnić lądowanie spadochroniarzy.
Choć całość założenia ukończono w około 80%, to do dziś stanowi unikatowy przykład socjalistycznego osiedla projektowanego według standardów obronnych – prawdopodobnie jedyny tak kompletny w Polsce projekt Towarzystwa Obrony Polski Ludowej (TOPL).
Budownictwo obronne – schrony zimnej wojny
Wyjątkowym elementem Milicy są liczne schrony z lat 50. XX wieku. W całym Skarżysku-Kamiennej powstało ich ponad 70 – mogących łącznie pomieścić około 6000 osób.
Te obiekty były przygotowywane niezwykle starannie:
- Wyposażone w agregaty prądotwórcze, urządzenia do filtrowania powietrza i hermetyczne drzwi.
- Zapasy żywności, leków, prycze i toalety miały zapewnić przetrwanie w warunkach skażenia lub oblężenia.
- Niektóre schrony miały specjalne funkcje – np. pod dzisiejszym szpitalem powiatowym mieścił się schron przygotowany dla szpitala wojskowego.
Podziemia powstały również pod Miejskim Centrum Kultury, Szkołą Podstawową nr 5 i przedszkolem. Pod „Piątką” znajdowało się stanowisko dowodzenia – z miejscami dla telefonistów, którzy odbierali meldunki.
Choć ostatnie większe remonty schronów przeprowadzono w latach 70., wiele ich elementów przetrwało do dziś – stanowiąc cenne świadectwo epoki zimnej wojny.
Dlaczego warto o tym pamiętać?
Osiedle Milica to nie tylko zabudowa z cegły i betonu – to ważna część historii Skarżyska-Kamiennej i regionu. To także opowieść o ludziach – budowniczych i pierwszych mieszkańcach, których wspomnienia są dziś bezcenne, bo ich pokolenie stopniowo odchodzi.
Projekt „Osiedle Milica – wzorcowa inwestycja z okresu zimnej wojny” ma na celu:
- Utrwalenie i popularyzację wiedzy o historii osiedla, jego urbanistyce i funkcjach obronnych.
- Wzmocnienie lokalnej tożsamości i budowanie więzi społecznych poprzez odkrywanie wspólnego dziedzictwa.
- Aktywizację mieszkańców – zwłaszcza młodzieży i młodych dorosłych – do troski o historię miejsca, w którym żyją.
Cele i działania projektu
Cel główny:
Zwiększenie świadomości społecznej na temat wartości historycznych i funkcji obronnych osiedla Milica oraz budowanie emocjonalnej więzi mieszkańców z lokalnym dziedzictwem kulturowym.
Cele szczegółowe:
- Rozwój wolontariatu – szkolenie przewodników, organizacja spacerów historycznych, tworzenie archiwum społecznego z nagraniami wspomnień pierwszych mieszkańców.
- Wzrost kapitału społecznego – wspólne inicjatywy na rzecz ochrony dziedzictwa, np. budowa makiety osiedla.
- Zwiększenie dostępności wiedzy i obiektów – w tym planowanie turystycznej trasy po schronach z okresu zimnej wojny.
Edukacyjna podróż w czasie
Skarżysko-Kamienna może stać się pierwszym miejscem w regionie z trasą turystyczną po schronach z epoki stalinizmu. W Polsce popularne są bunkry z czasów II wojny światowej – ale obiekty z lat 50. XX wieku pozostają nieznane. Spacer po Milicy to szansa na wyjątkową, edukacyjną podróż w czasie, która pozwoli zrozumieć realia zimnej wojny i wartość lokalnego dziedzictwa.
Projekt realizowany jest w ramach programu „Wspólnie dla dziedzictwa” i ma na celu nie tylko ocalenie przeszłości od zapomnienia, ale również wzmocnienie więzi społecznych i dumy z lokalnej historii.
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa”.
Pierwszy spacer badawczy
| Fotorelacja dostępna również na: | ||||||||
 |
 |
|||||||
27 września 2025 r. odbył się spacer badawczy po Osiedlu Milica!
Razem odkrywaliśmy historię „wzorcowej inwestycji z okresu zimnej wojny” – przyglądając się architekturze, infrastrukturze i codziennemu życiu mieszkańców w czasach PRL.
Podczas wędrówki:
🔹 rozmawialiśmy o układzie bloków i „samowystarczalnym osiedlu”,
🔹 wspominaliśmy sklepy, świetlice i przestrzenie wspólne,
🔹 słuchaliśmy ciekawych opowieści związanych z Milicą.
Drugi spacer badawczy
| Fotorelacja dostępna również na: | ||||||||
|
|
|||||||
30 września 2025 r. odbył się kolejny spacer badawczy po Osiedlu Milica!
Razem z młodzieżą odkrywaliśmy historię „wzorcowej inwestycji PRL” – rozmawialiśmy o architekturze, dawnych sklepach i codziennym życiu mieszkańców. Choć pogoda nie rozpieszczała – klimat był świetny!
Dziękujemy za obecność i wspomnienia, które nadały spotkaniu wyjątkowy charakter.
Trzeci spacer badawczy
| Fotorelacja dostępna również na: | ||||||||
|
|
|||||||
Dziękujemy za kolejny piękny spacer po Osiedlu Milica!, który odbył się 2 października 2025 r.
Było mnóstwo wspomnień, ciekawych rozmów i odkrywania historii na nowo.
Dziękujemy wszystkim uczestnikom za obecność, pytania i wspomnienia – to one nadawały spacerom wyjątkowego charakteru. 💙
W ramach projektu „Osiedle Milica – wzorcowa inwestycja z okresu zimnej wojny” – śledźcie nasz profil, by być na bieżąco z kolejnymi wydarzeniami!
Do zobaczenia na kolejnym spacerze – 26 października!
26 października 2025 r. w Miejskim Centrum Kultury w Skarżysku-Kamiennej odbył się finał projektu „Osiedle Milica – wzorcowa inwestycja z okresu zimnej wojny”, dofinansowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w ramach programu „Wspólnie dla dziedzictwa”.
To wydarzenie było niezwykłym podsumowaniem wielu miesięcy pracy, badań i spotkań poświęconych historii jednego z najbardziej charakterystycznych osiedli w naszym mieście. Uczestnicy mieli okazję wspólnie przemierzyć ścieżkę edukacyjną po Osiedlu Milica, poznając jego historię, architekturę oraz codzienne życie dawnych mieszkańców.
Podczas uroczystego podsumowania w Miejskim Centrum Kultury zaprezentowano makietę osiedla, wystawę zdigitalizowanych fotografii i dokumentów, a także odbyła się premiera filmu o Milicy. Był to dzień pełen emocji, wspomnień i odkryć, które na nowo pozwoliły spojrzeć na znaczenie tego wyjątkowego miejsca w historii Skarżyska-Kamiennej.
Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy uczestniczyli w wydarzeniu – mieszkańcom, sympatykom, pasjonatom historii i architektury. Szczególne podziękowania kierujemy do osób i instytucji zaangażowanych w tworzenie oraz realizację projektu. To dzięki Wam ten sukces był możliwy.
Partnerzy:
Miejskie Centrum Kultury w Skarżysku-Kamiennej
Polskie Towarzystwo Historyczne oddział w Skarżysku-Kamiennej
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Urząd Miasta Skarżysko-Kamienna
Dziękujemy, że wspólnie odkrywamy i pielęgnujemy nasze lokalne dziedzictwo.
Osiedle Milica to nie tylko architektura – to historia ludzi, wspólnoty i pamięci, która wciąż żyje.
Projekt „Osiedle Milica – wzorcowa inwestycja z okresu zimnej wojny” został zrealizowany dzięki dofinansowaniu z programu „Wspólnie dla dziedzictwa” organizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Fotorelacja
| Dostępne również na: | ||||||||
|
|
|||||||
